Θα με έχετε ακούσει να μιλάω ή θα με δείτε πολλές φορές να γράφω και να αναφέρομαι στον Επίκουρο. Νομίζω πως όχι άδικα. Ο Φρίντριχ Νίτσε είπε πως: "Η Σοφία δεν προχώρησε ούτε ένα βήμα μετά τον Επίκουρο και πολλές φορές βρίσκεται χιλιάδες βήματα πίσω του".
Ο Τόμας Τζέφερσον (1743 - 1826), ο τρίτος Πρόεδρος των Η.Π.Α. (1801-1809) και κύριος συγγραφέας της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, είχε γράψει σε επιστολή προς το φίλο του, Γουίλιαμ Σορτ «Όπως λες για τον εαυτό σου, έτσι κι εγώ είμαι Επικούρειος. Θεωρώ ότι η αυθεντική (όχι η πλαστή) διδασκαλία του Επίκουρου περιέχει καθετί λογικό από την πρακτική φιλοσοφία που μας άφησαν η Ελλάδα και η Ρώμη.»
-Λάθε βιώσας
- Ηδονή / Αταραξία της ψυχής
- Τετραφάρμακος
Τρεις λέξεις άρρηκτα συνδεδεμένες με τον Επίκουρο.
Λάθε βιώσας: Ζήσε κρυφά, ζήσε στην αφάνεια μακριά από τον πολύ κόσμο και την ταραχή που μπορεί να σου προσδώσει. Ζήσε απαρατήρητος μακριά από τη δημοσιότητα χωρίς να προβάλλεσαι.
Ηδονή: Ο Επίκουρος χαρακτηρίστηκε εσφαλμένα ή επίτηδες ως ηδονιστής. Τί είναι όμως για τον Επίκουρο η ηδονή? Ηδονή σημαίνει ευτυχία. Και ποιος είναι αυτός που δεν θέλει να είναι ευτυχισμένος, κατά τα λεγόμενα του?μα φυσικά κανένας.
Η ηδονή λοιπόν ή αλλιώς ευτυχία είναι η αταραξία της ψυχής. Για να είναι ένας άνθρωπος ευτυχισμένος πρέπει πάνω από όλα να είναι ελεύθερος. Πότε ένας άνθρωπος είναι ελεύθερος, οπότε και ευτυχισμένος;
Όταν καλύπτει τις τρεις βασικές του φυσικές και αναγκαίες επιθυμίες, την πείνα, την δίψα και την εξασφάλιση ενδυμασίας-στέγης και όταν δεν έχει φόβους και περιττές επιθυμίες.
Και πότε ένας άνθρωπος δεν έχει φόβους, περιττές επιθυμίες και φιλοδοξίες;
Όταν φιλοσοφεί διότι:
«Με τον έρωτα για την αληθινή φιλοσοφία διαλύεται κάθε ενοχλητική και επίπονη επιθυμία».
Τετραφάρμακος: Ο θεός δεν είναι επίφοβος, ο θάνατος είναι ανύποπτος και το καλό εύκολα αποκτιέται, το δε κακό εύκολα αντέχεται.
1) Ο θεός δεν είναι επίφοβος.
Σύμφωνα με τον Επίκουρο και πολλούς άλλους Έλληνες της εποχής του οι Θεοί δεν ήταν όπως οι άνθρωποι, με επιθυμίες και πάθη αλλά τέλεια όντα χωρίς καμία επιθυμία που εξ ορισμού δεν ανακατεύονταν στα ανθρώπινα πράγματα. Αυτό γιατί η όποια ενέργεια των Θεών θα φανέρωνε κάποιο σκοπό και ως εκ τούτου κάποια επιθυμία. Αυτό με τη σειρά του θα φανέρωνε κάποια έλλειψη που αυτομάτως θα καθιστούσε το Θεό λιγότερο από τέλειο. Σύμφωνα με τον Επίκουρο επομένως οι Θεοί υπάρχουν μεν αλλά δεν ασχολούνται εξ ορισμού με τα ανθρώπινα πράγματα.
2) Ο Θάνατος είναι ανύποπτος.
Σύμφωνα με τον Επίκουρο «Ο θάνατος δεν σημαίνει τίποτε για εμάς…όταν υπάρχουμε ο θάνατος δεν είναι παρών ενώ όταν ο θάνατος είναι παρών εμείς έχουμε πάψει να υπάρχουμε.» Οι Επικούρειοι δεν συμμερίζονταν την κοινή πεποίθηση της εποχής στην ύπαρξη ζωής μετά θάνατον και θεωρούσαν ότι με τον θάνατο όλα τελειώνουν καθώς δεν έβλεπαν κάποιο αποδεικτικό στοιχεία για την ύπαρξη της υποτιθέμενης μετά θάνατον ζωής. Σύμφωνα με τον Επίκουρο ο θάνατος είναι η μεγαλύτερη από όλες τις αγωνίες, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση. Αυτή οδήγησε και στη δημιουργία της θεωρίας περί μετά θάνατον ζωής η οποία όμως με τη σειρά της δημιουργεί αγωνία στους ανθρώπους καθώς συνεπάγεται είτε μια αιωνιότητα ευτυχίας για τους ηθικούς είτε μια αιωνιότητα δυστυχίας για τους ανήθικους. Οι Επικούρειοι διαλύουν αυτή την αγωνία μη πιστεύοντας στη θεωρία περί μετά θάνατον ζωής.
3) Το καλό εύκολα αποκτιέται.
Εδώ ο φιλόσοφος εννοεί ότι τα απολύτως απαραίτητα (τροφή, στέγη, κτλ) είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν από οποιονδήποτε. Όταν κάποιος θέλει περισσότερα από όσα χρειάζεται (λαιμαργία, φιλαργυρία, ζήλια, φιληδονία, κτλ) τότε δημιουργεί ανάγκες οι οποίες μένοντας ανεκπλήρωτες οδηγούν στη δυστυχία. Οι ανάγκες όμως αυτές είναι για τον Επίκουρο πλασματικές ενώ αυτά που πραγματικά χρειάζεται κάποιος είναι πολύ εύκολο να αποκτηθούν.
4) Το κακό εύκολα αντέχεται.
Σύμφωνα με του Επικούρειους, ο πόνος είναι είτε σύντομος και δριμύς είτε χρόνιος και μικρός. Στην πρώτη περίπτωση, ο πόνος θα περάσει σχετικά γρήγορα, ενώ στην δεύτερη, ο πόνος συνηθίζεται σχετικά εύκολα. Ο πόνος που είναι και δριμύς και χρόνιος είναι πολύ σπάνιος. Έτσι δεν χρειάζεται κανείς να αγωνιά και να φοβάται τον πόνο και την δυστυχία.
Στο De Rerum Natura (Για τη φύση των πραγμάτων), ένα ποιητικό έργο γραμμένο πριν από σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια, ο Ρωμαίος Λουκρήτιος λέει για τον Επίκουρο:
Καθώς η ανθρωπότητα χαμένη
Σ' όλη τη γης κειτόταν νικημένη
Εμπρός στα μάτια ολονών, απ'τη Θρησκεία-που
Την κεφαλήν επρόβαλε μέσα απ´τους ουρανούς
Σκιάζοντας με την όψη της, της φρίκης, τους θνητούς
Ένας Έλληνας ήταν αυτός που πρώτος τόλμησε ν´αψηφήσει
Και σήκωσε μάτια θνητά τον τρόμο ν' αντικρύσει
Αυτόν π'ούτε η δόξα των Θεών, μηδέ η βοή του κεραυνού,
Μήτε τ'αστροπελέκι του ανταριασμένου ουρανού
Τον εταπείνωνε μα τον τσινούσε με μήνιν πυρωμένη
Η ατρόμητη καρδιά του να είναι η πρώτη που οργισμένη
Τις πύλες που είχαν μανταλώσει αυτοί
της Φύσης της αρχαίας να τσακίσει.
Comments